Իրանական ընդեղեն

Իրանական ընդեղենի (պարսկերեն՝ աջիլ) յուրահատուկ տեսակ է թոխմե-յե ժափոնին (բառ․ ճապոնական կորիզ)։ Սրանք ընդամենը ուտելու համար ոչ պիտանի տեսակի ձմերուկի (ինչպես նկարում է երևում, սպիտակ միջուկով, անհամ ձմերուկի տեսակ) կորիզներ են, որոնք չորացվում են, ապա բովվում։ Այս աշխատանքում ամենաբարդը ձմերուկի կորիզները մաքրելն է։
Հետաքրքիր է ընդեղենի անունը, ինչո՞ւ ճապոնական։ Ասեմ, որ ոչ մի կապ էլ չունի Ճապոնիան այստեղ։ Սա տեղական աղանդեր է, որ պատրաստվում է Դեմավենդի փեշին գտնվող Ջաբան գյուղում, որտեղից էլ ծագում է այս չարազի իրական անունը՝ ջաբանի։ Դե իսկ իր հայրենիքից դուրս գալուց ու տարածում ստանալուց հետո ջաբանի և ժափոնի բառերի նմանության հիման վրա կորիզների անունն աղճատվել է, ու զուտ իրանական, գյուղական ձմերուկի կորիզները դարձել են ճապոնական։
Չգիտեմ ինչ համ ունեն, չեմ փորձել, բայց առաջին իսկ առիթի դեպքում կարելի է Իրանից բերել

Золотая Роза II

26-30 октября

1. Прочитайте текст.

Шамет привёз девочку в Руан и сдал её высокой женщине с поджатыми губами – тётке Сюзанны. Девочка, увидев её, крепко прижалась к Шамету.
– Ничего, – шёпотом сказал Шамет и подтолкнул Сюзанну. – Терпи,Сузи, солдатка!
Шамет ушёл. Несколько раз он оглядывался на окна скучного дома.В солдатском ранце Шамета лежала память о Сузи – синяя измятая лента из её косы. Она пахла так нежно, как будто пробыла в корзине с фиалками.
Годы проходили в однообразной нужде. Шамет перепробовал много занятий и в конце концов стал парижским мусорщиком. С тех пор его преследовал запах пыли и помоек. Он чувствовал этот запах даже в лёгком ветре и в охапках мокрых цветов – их продавали чистенькие старушки на бульварах. Но иногда перед взором Шамета возникало лёгкое розовое облачко – старенькое платье Сюзанны. От этого платья пахло весенней свежестью, как будто его долго держали в корзине с фиалками.Где она, Сюзанна? Что с ней? Он знал, что сейчас она уже взрослая девушка, а отец её умер от ран. Шамет всё собирался съездить в Руан навестить Сюзанну. Но каждый раз он откладывал эту поездку, пока наконец не понял, что время упущено и Сюзанна, наверняка, о нём позабыла.
Известно, что мусорщики работают по ночам. Шамет привык к ночной работе и даже полюбил эти часы суток. Особенно то время, когда над Парижем пробивался рассвет, а над Сеной курился туман.
Однажды на таком туманном рассвете Шамет проходил по мосту и увидел молодую женщину в бледно-сиреневом платье с чёрными кружевами. Она стояла у перил и смотрела на Сену. Шамет остановился, снял пыльную шляпу и сказал:
– Сударыня, вода в Сене в эту пору очень холодная. Давайте-ка я лучше провожу вас домой.
– У меня теперь нет дома, – быстро ответила женщина и повернулась к Шамету.
Шамет уронил свою шляпу.
– Сузи! – сказал он с отчаянием и восторгом. – Сузи! Моя девочка! Наконец-то я увидел тебя. Ты забыла меня, должно быть. Я – Жан Эрнест Шамет, тот солдат, что привёз тебя к тётке в Руан. Какой ты стала красавицей! И как хорошо расчёсаны твои волосы! А я совсем не умел их прибирать!
– Жан! – вскрикнула женщина, бросилась к Шамету, обняла его за шею и заплакала. – Жан, вы такой же добрый, каким были тогда. Я всё помню!
– Э-э, глупости! – пробормотал Шамет. – Что с тобой стряслось, моя маленькая?
Шамет притянул Сюзанну к себе и поцеловал её блестящие волосы. Тут же он отстранился, боясь, что Сюзанна почувствует мышиную вонь от его куртки.
Но Сюзанна прижалась к его плечу ещё крепче.
– Что с тобой, девочка? – растерянно повторил Шамет.
Сюзанна не ответила. Она не могла сдержать рыдания. Шамет понял,что не надо её ни о чём расспрашивать.
– У меня, – торопливо сказал он, – есть логово. Далековато отсюда. В доме, конечно, пусто – хоть шаром покати. Но зато там ты сможешь умыться и отдохнуть. И вообще жить сколько хочешь.

2. Ответьте на вопросы.

1. Как сложилась дальнейшая судьба Шамета?
   судьба Шамета сложилась плохо. Он стал жить возле свалки.
2. Чем пахли жизнь и воспоминания мусорщика?
   Пахло весенней свежестью
3. Что значила для Шамета неожиданная встреча с Сюзанной?
   Он осталсябъ около мусорки до конца своих дней еслиб не прешол Сюзанна.
4. Почему он назвал свой дом логовом?
   Потому что у него не бъло дома.

3. Спишите, вставляя подходящее по смыслу слово.

1. Враждебный – вражеский.
   Маленькому отряду удалось прорвать вражеский оборону. Путешестве нники не были готовы к враждебный приёму местных жителей.
2. Виновный – виноватый.
   Мальчишка смотрел на всех испуганным и Виновным взглядом. Суд признал обвиняемого виноватым в совершении преступления.
3. Соседский – соседний.
   В соседним доме жил известный писатель. Каждое утро мы с Соседским мальчиком уходили в лес.
4. Одеть – надеть.
   Бабушка надела девочку в тёплую шубу и вместе с ней вышла на прогулку. Незнакомец торопливо одетьл шляпу и выбежал из ресторана.

4.Вставьте пропущенные буквы и окончания. Найдите и подчеркните слова, употреблённые в переносном значении.

С конца сентября наши сады пустели, погода круто менялась. Холодно и ярко сияло на север…над свинцовъе тучами жидко голубе небо. Из-за туч медленно выплъвали вершины снегов.. гор. Ветер рвал бегущую из трубы струю дыма и снова
нагонял зловещих клочья пепельное облоков. Они бежали низко и быстро и затуманивали солнце. Погасал его блеск, зак рывалось окошеч ко в голубе небо. И снова начинал сеять дождь, сперва тихо и осторожно, потом всё гуще. Наконец дождь превращался в ливень с бурей и темнотою.

5. Составьте словосочетания, подбирая подходящие по смыслу слова из скобок. С полученными словосочетаниями составьте и запишите предложения.

Мечтательный, мечтающий (учёный, взгляд, человек). Невежественный,невежливый (поступок, ответ, юноша).
Праздный, праздничный (наряд, настроение, песня).
Заплатить, уплатить, оплатить (20 рублей,проезд, штраф).
Великий, величественный (дворец, мыслитель).
Вечный,вековой (проблема, дуб, истины, искусство).

Պատմություն․Հոկտեմբերի 26-նոյեմբերի 1-ը, առաջադրանք 7

Առաջադրանք 1.

Հասարակության վերակառուցման հողափոխական ուղին 

• Սահմանել հեղափոխություն հասկացությունը
  Հասարակական և քաղաքական հարաբերությունների արմատական ​​և կտրուկ ցնցում, ինչը հանգեցնում է սոցիալական համակարգի բռնի փոփոխության:
• Անգլիական բուրժուական հեղափոխություն, գրավոր ներկայացրու Օլիվեր Կրոմվելին, անգլիական հեղափոխությունում նրա դերըՕլիվեր Կրոմվելը հեղափոխության ղեկավարն էր։ Նա եղել է գյուղական ազնվական։ Օլիվերը իր քաղաքական գործունեությունը սկսել է իբրև խորհրդարանի երկրորդական դեմքերից մեկը։ Առաջընթացն սկսվել է քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ։ Նա ստեղծել է բանակի նոր տեսակ՝ միավորված խոր հավատով և կարգապահությամբ, որը ստացել է «Երկաթակողերի բանակ» անունը։ Նա տարել է հաղթանակներ Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի դեմ, և նաև միավորել է նրանց Անգլիաի իշխանություն։ 
• Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կազմավորումը, Ջ.Վաշինգտոնի դերը ԱՄՆ-ի կազմավորման գործում17-18 դարերում, ձևավորվեծ Անգլիական 13 գաղութ հյուսիսային Ամերիկայում։ Այնտեղ շուտով եկան ձեռներեցները, որոնք կազմակերպում էին տնտեսությունը։ Քիչ մարդիկ էին աշխատում այնտեղ։ Այդն էլ պատճառն է, որ Աֆրիկաիից սկսեցին ստրուկներ աշխատողներ բերեն։ Ժամանակ հետո, այդ գաղութներում սկսեց ձևավորվել տնտեսություն։ Ամերիկացիները սկսեցին մտածել ինքնիշխան պետության ստեղծման մասին։ Ազգային ազատգրական պայքարը վերածվեծ Անկախության պատերազմի՝ 1775-1783 թթ․։ Ֆիլադելֆիա քաղաքի գաղութների ներկայացուցիչների համաժողովը հռչակեց Ամերիկացիների բնական իրավուքները, պահանջելով, որ Անգլիան դա ճանաչ։ Բայց նա ստացավ մերժում, ես սկսեց ձևավորել իր բանակը, որը կազմակերպեց Ջորջ Վաշինգտոնը։ 1776 — ի հուլիսի 4-ին, Ամերիկացիները ստացան իրենց անկախությունը։ Կնգրեսը հռչակեց Ամերիկայի միացյալ նահանգները։ Ամերիկական բանակը հաղթանակներ տարավ Անգլիացիների դեմ։ Նաև Ամերիկաին զենքով օգնում էին Ֆրանսիան, Իսպանիան, և Հոլանդիան։ 1787 թ — ին, ստեղծվեց ԱՄՆ-ի սահմանադրությունը, և առաջին նախագահը ընտրվեց Ջորջ Վաշինգտոնը։ 1791 թ — ին, ուժի մեջ մտան Սահմանադրության առաջին տասը ուղղումները։

Բջիջ,Հյուսվածք, Օրգան/Կենսաբանության Տնային Աշխատանք

Բջիջը կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային և գործառույթային տարրական միավորն է։ Մարդու բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից և կորիզից։ Բջիջները միավորվելով՝ ստեղծում են հյուսվածքներ:

Բջիջների այն խումբը,որոնք ունեն նույն ձևը, կառուցվածքը, ծագումը, կատարում են նույն ֆունկցիան և միմյանց հետ միացած են միջբջջային նյութով կոչվում են հյուսվածք: Մարդու օրգանիզմում կան 4 տեսակի հյուսվածքներ` էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային:

Օրգանը մարմնի այն մասն է, որն  օրգանիզմում զբաղեցնում է որոշակի տեղ, ունի որոշակի ձև, կառուցվածք և կատարում է որոշակի ֆունկցիա։ Օրգանը մարմնի այն մասն է, որն ունի որոշակի ձև, տարբերվում է իր յուրահատուկ կառուցվածքով, օրգանիզմում զբաղեցնում է որոշակի տեղ և կատարում է որոշակի ֆունկցիա։ Օրգանը կազմված է մի քանի հյուսվածքներից։ Օրգանները կարող են լինել ներքին կամ արտաքին: Ականջը և քիթը արտաքին օրգաններ են, իսկ սիրտն ու ստամոքսը՝ ներքին:

Հյուսվածքներ /Կենսաբանության Տնային Աշխատանք/

Մարդու օրգանիզմը ունի բջջային կառուցվածք:Բջիջը կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային և գործառույթային տարրական միավորն է։Մարդու բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից և կորիզից։ Բջիջները միավորվելով՝ ստեղծում են հյուսվածքներ:

Միևնույն ծագում ունեցող,կառուցվածքովգործառույթներով նման և միջբջջային նյութով միացած բջիջների խումբը կոչվում է հյուսվածք: Մարդու օրգանիզմում կան 4 տեսակի հյուսվածքներ` էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային: Բույսերը ունեն հետևյալ հյուսվածքները` գոյացնող,հիմնական,ծածկող, փոխադրող և մեխանիկական:

Շարակցական հյուսվածքը կազմում է կմախքը, ենթամաշկային ճարպային շերտը, արյունը, ավիշը։ Այն մտնում է բոլոր ներքին օրգանների կազմության մեջ, օժտված է արագ վերականգնվելու հատկությամբ։ Տարբերում են բուն շարակցական, աճառային և ոսկրայինհյուսվածքներ։

Էպիթելային հյուսվածքը պատում է մարդու մարմնի արտաքին մակերևույթը, մարմնի բոլոր խոռոչները, սնամեջ օրգանների և անոթների ներքին պատերը, մտնում գեղձերի բաղադրամասերի մեջ։

Մկանային հյուսվածքը կազմված է մկանաթելերից (մկանային բջիջ) և միջբջջային նյութից։Մկանային բջիջների ցիտոպլազմայում կան մանրադիտակային թելիկներ, որոնք կծկվում են և ապահովում մկանի կծկողական գործառույթը։ Մկանային հյուսվածքը լինում է միջաձիգ զոլավոր և հարթ:

Նյարդային հյուսվածքում, բացի նեյրոնից, կան նաև ուղեկից բջիջներ, որոնք նեյրոնից փոքր են 3−4 անգամ, կազմում են կենտրոնական նյարդային համակարգի 40 %-ը։ Տարիքի մեծացմանը զուգընթաց ուղեկից բջիջների թիվը ավելանում է, իսկ նեյրոնները ընդհակառակը՝ պակասում են։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ կյանքի ընթացքում նեյրոնների մի մասը մահանում է, իսկ նոր նեյրոններ չեն առաջանում (նյարդային բջիջները չեն բաժանվում)։ Ուղեկից բջիջները կատարում են հենարանային, պաշտպանական և սնուցողական գործառույթներ։

Золотая Роза

12-16 октября

1.Прочитайте текст

«Каждая минута, каждое брошенное слово и взгляд, каждая шутливая
или глубокая мысль, каждое незаметное движение человеческого сердца
так же как летучий пух тополя или огонь звезды в ночной луже, – всё это
крупинки золотой пыли».

Не могу припомнить, как я узнал эту историю о парижском мусорщике Жане Шамете. Шамет зарабатывал на жизнь тем, что прибирал мастерские
ремесленников в своём квартале. Жил Шамет в лачуге на окраине города. Лачуга
мусорщика находилась рядом с домиками сапожников, собирателей окурков и нищих.
Никто из посторонних не заглядывал в эти места, кроме сыщиков,
которые появлялись здесь только в тех случаях, когда разыскивали краденые вещи.
Соседи прозвали Шамета «дятлом», потому что он был худ, остронос и из-под шляпы у него всегда торчал клок волос, похожий на хохол(торчащий клок перьев) птицы. Когда-то Жан Шамет знал лучшие дни. Он служил солдатом в армии
во время мексиканской войны. Шамету повезло. Он заболел тяжёлой лихорадкой. Больного солдата
отправили обратно на родину. Полковой командир воспользовался этим
и поручил Шамету отвезти во Францию свою дочь Сюзанну – девочку
восьми лет.
Командир был вдовцом и поэтому вынужден был повсюду возить девочку с собой. Но на этот раз он решил расстаться с дочерью и отправить её к сестре. Климат Мексики был убийственным для европейских детей.
Во время возвращения Шамета во Францию над Атлантическим океаном стояла жара. Девочка всё время молчала. Даже на рыб, вылетавших
из воды, она смотрела не улыбаясь.
Шамет как мог заботился о Сюзанне, старался чем-то занять её. Он
начал рассказывать ей свою жизнь, вспоминая рыбачий посёлок на берегу Ла-Манша, сыпучие пески, часовню, свою мать. И, хотя в его воспоминаниях не было ничего весёлого, к удивлению Шамета, девочка слушала эти рассказы с жадностью и даже заставляла их повторять.
Шамет хотел восстановить в памяти это давно ушедшее время своей
жизни. Однажды он вспомнил о золотой розе и рассказал о ней девочке.
То ли Шамет видел эту выкованную из почернелого золота грубую розу
в доме старой рыбачки, то ли слышал рассказы об этой розе от окружающих. Нет, пожалуй, он её видел однажды и запомнил, как она блестела.
Все в посёлке удивлялись, что старуха не продаёт свою драгоценность. Она могла бы получить за неё большие деньги. Одна только мать Шамета уверяла, что продавать золотую розу – грех, потому что её подарил старухе её возлюбленный «на счастье», когда она ещё была молодой.
– Таких золотых роз мало на свете, – говорила мать Шамета.
– Но все, у кого они есть, обязательно будут счастливыми. И не только они, но и
каждый, кто притронется к этой розе.
Мальчик с нетерпением ждал, когда же старуха станет счастливой. Но
никаких признаков счастья не было и в помине. Дом старухи трясся от
ветра, а по вечерам в нём не зажигали огня.
Так Шамет и уехал из посёлка, не дождавшись перемены в старухиной судьбе. Только год спустя, случайно встретив знакомого, он узнал от него, что к старухе неожиданно приехал из Парижа сын-художник – бородатый, весёлый и чудной (немного странный). Лачуга наполнилась шумом и достатком.
Однажды, когда Шамет, сидя на палубе, расчёсывал Сюзанне волосы,
она спросила:
– Жан, а мне кто-нибудь подарит золотую розу?
– Всё может быть, – ответил Шамет. – Найдётся и для тебя, Сузи,
какой-нибудь чудак.

2. Ответьте на вопросы

1. Очень коротко расскажите о Жане Шамете.-Жане Шамете был мусорщиком.
2. Как Шамет заботился о девочке? Он очень любил ее и заботился оней.
3. Охарактеризуйте Шамета. Он был очень добрый и спокойный человек.
4. Как вы думаете, почему Сюзанне хотелось, чтобы кто-нибудь подарил ей
   золотую розу?-Как рассказывал Шамет таких роз мало на свете и все у кого они есть будут счастливыми. И не только они, но и каждый, кто притронется к этой розе. Я думаю что из за этого Сюзанне и хотела, чтобы её подарили эту золотую розу.

3. Запомните

беспокоиться о ком-нибудь/ тревожиться за кого-нибудь
надеть что-то / одеть кого-то во что-то
предостеречь от чего-то/ предупредить о чём-то
примириться с чем-нибудь/ смириться перед чем-нибудь
уплатить за что-то /оплатить что-то

4. Из данных пар составьте словосочетания (с пред логом
или без предлога) и запишите их.

1. Вера (во что?) (победа) – в победу; уверенность (в чём?) (победа) – в победе.
2. Любовь (к чему?) (Родина) – к родине; преданность (чему?) (Родина) – родине.
3. Ценить (что?) (время) – ценить время; дорожить (чем?) (время) – дорожить временем.
4. Доверять (кому?) (друг) – доверять друга; полагаться (на кого?) (друг) –полагаться на друга.
5. Встретить (кого?) (герои) – встретить героев; встретиться (с кем?) (герои) – встретиться с героями.
6. Беспокоить (кого?) (больной) – беспокоить больного; беспокоиться (о ком?) (больной) – беспокоиться о больного.
7. Приветствовать (кого?) (победители) – приветствовать победителей; поздравить (с чем?) (победа) – поздравить с победой.

5. Спишите, раскрывая скобки с выделенными словами.

1. Люди удивлялись мужеству неопытного юноши. 2. Каждое утро девушка восхищалась восходом солнца. 3. Учитель был доволен результатами моей письменной работы. 4. Хозяин гостиницы был рад приезду гостей. 5. Ему хотелось предостеречь ребят от ошибок и предупредить о поездке в столицу.6.Родители очень беспокоились о сыне, бабушка тоже тревожилась за здоровье внука. 7. Генерала не покидала вера в победе.

6. Восстановите текст, заполнив пропуски.
В Москве создали Институт русского языка А. С. Пушкина. Он жил на улице Волгина. В этом институте учатся иностранные студенты, которые изучают язык всвоих странах, аспиранты и стажёры, преподаватели русского языка . Они приехали из разных стран мира, из разных городов и областей России. Каждый годздесь учится 4500 студентов из разных стран. Преподаватели и сотрудники Института русского языка имени А. С. Пушкина работают в других странах, например, в Индии, в Нигерии, в Англии, в Китае, в Алжире. Они преподают русский язык, читают лекции, выступают на научных собраниях. Они создают учебники русского языка. В Москве есть гостиница, где живут не только преподаватели, стажёры и аспиранты, но и российские слушатели этого института, есть актовый зал, столовая, научная библиотека, много современных аудиторий. Здесь есть Пушкинский клуб, который позволяет слушателям лучше узнать великого русского поэта Пушкина, время, в которое он жил, какую роль он сыграл в русской литературе. Пушкин был создателем русского литературного языка, поэтому Институт русского языка носит его имя.

7. Поставьте слова в нужном падеже, употребите предлоги.
Линде 18 лет. Она приехала в Минск недавно. Сейчас она учится в университете. Здесь она изучает русский язык, математику, черчение. Линде нравится русский язык, потому что он трудный, но интересный. Линда живет в Минске недавно. Она уже хорошо знает города, улицы, площади, проспекты. Линда уже была в музее и в театре, ходила выставку и в цирк. Недавно в субботу она ездила в Витебск. Она ездила к поезду. Линда приехала в Витебск и рассказала, какой это красивый город. У Линде есть друзья и подруги. Она хорошо играет в теннис, но не любит футбол. Линда любит смотреть «Новости» из телевизора. В ее комнате нет телевизора и телефона, но есть компьютер.

8.Составьте и запишите словосочетания, раскрывая
скобки и вставляя предлоги НА или В.

1. Поехать на Кавказ. Приехать в Сочи.
2. Отдохнуть в Киеве. Погостить на Урале.
3. Быть в театре. Быть на концерте. Быть в цирке.
4. Работать в заводе. Работать в институте. Работать на фабрике.
5. Жить в городе. Отдыхать на море. Плавать в море.
6. Отдыхать в санатории. Приехать на лечение.
7. Плавать в бассейне. Загорать на пляже. Отправиться в горы.

Պատմություն․Հոկտեմբերի 18-22, առաջադրանք 6

Տանը

• Գրավոր ներկայացնել XVIII-րդ դարում տեղի ունեցած իրադարձությունները։

XVIII դարի կեսերից առաջնորդությունն անցնում է գաղութահայ կենտրոններին։ Նրանցից առանձնահտուկ տեղ ուներ հնդկահայ գաղութը։ Հնդկաստանում հայերը հաստատվել էին դեռևս 16-17դարերում: Նրանք հիմնականում զբաղվում էին վաճառականությամբ։ Նրանք այդ ոլորտում հասել էին մեծ հաջողությունների։ Երբ եվրոպական պետություններն սկսեցին ներթափանցել դեպի Հնդկաստան, հայերն այնտեղ ունեին մեծ կշիռ։ Անգլիական «Արևելահնդկական ընկերությունը» Հնդկաստան մուտք գործելու և հայ վաճառականների հետ մրցակցությունից խուսափելու նպատակով 1688թ.  պայմանագիր կնքեց նրանց հետ։ Անգլիացիները պարտավորվեցին հայ վաճառականների ապրանքներն անգլիական նավերով արտահանել դեպի Եվրոպա։ Անգլիան, որը հզոր էր, ի վերջո, ուժով կարողացավ տիրել գրեթե ամբողջ Հնդկաստանին։

• Հիմնավորիր գաղութահայ կենտրոնների առաջացման պատճառները
• Գրավոր պատմիր Հովսեփ Էմինի և նրա գործունեության մասին:
• Ներկայացնել Հովսեփ արքեպիսկոպոս Արղությանի և Շահամիր Շահամիրյանի նախագծերը:

18-րդ դարի 60-ական թվականներից Հայաստանի ազատագրության համար գործունեություն է սկսում նաև ռուսաստանհայ գաղութը։ Դեպի հարավ ծավալվելիւ Ռուսաստանի ծրագիրը և հայ ազատագրական ուժերի նպատակադրումները համընկել էին։ Հայ ազատագրական շարժման նշանավոր դեմքերից էին Ռուսաստանի հոգևոր առաջնորդ Հովսեփ արքեպիսկոպոս Արղությանը և Հովհաննես Լազարյանը։ Արղությանն ու Լազարյանը բանակցություններ էին վարում կայսրության պետական գործիչների հետ Հայաստանն ազատագրելու վերաբերյալ։ Նրանք կազմում էին Հայաստանի ազատագրության և հայ-ռուսական դաշնագրի՝18 հոդվածից բաղկացած մի նախագիծ, որը հայտնի է «Հյուսիսային ծրագիր»անունով։

Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում Շահամիր Շահամիրյանի գլխավորությամբշմի խումբ հայրենասերներ 18-րդ դարի երկրորդ կեսին ստեղծեցին խմբակ։ Նրանք հիմնավոր գործունեություն ծավալեցին Հայաստանի ազատագրումը նախապատրաստելու և հայկական պետականության վերականգման գաղափարը քարոզելու ուղղությամբ։  Նա Հայաստանի ազատագրությունը տեսնում էր համաժողովրդական ապստամբության միջոցով, որոնք պետք է գլխավորեին Արցախի մելիքներն ու Էջմիածնի հոգևորականները։ Նրա համոզմամբ հայ ժողովուրդը կարող էր օժանդակություն ստանալ Վրաստանից և Ռուսաստանից։ 1771թ. Շահամիր Շահամիրյանի ջանքերով Մադրասում հիմնվում է հայկական տպարան։ Այստեղ էլ լույս էր տեսնում Մովսես Բաղրամյանի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» գիրքը։

• Հիմնավորիր Հայաստանի ազատագրության երեք ծրագրերից որն էր առավել իրատեսական:

Աղբյուրներ՝

Հովսեփ էմին:

Հովսեփ Էմինի ազատագրական գործունեությունը

Շահամիր Շահամիրյան/ֆիլմ/

Շահամիր Շահամիրյան

Հովսեփ արքեպիսկոպոս Արղության

ՀՈՎՍԵՓ ԱՐՂՈՒԹՅԱՆ. XVIII դարի հայ ազատագրական շարժման փայլուն գործիչ

Հոկտեմբերի 12-18, առաջադրանք 5, 8-րդ դասարան

Դասարանական

Առաջադրանք 1. դասարանական

Լուսավորության դարաշրջանը

Տանը

1.Լուսավորական գաղափարների խոշոր ներկայացուցիչներից է Ջոն Լոկը: Փիլիսոփա Ջոն Լոկը ծնվել է 1632թ.-ի օգոստոսի 29-ին Ռինգթոնում (Անգլիա): Նրա գաղափարները մեծ ազդություն են թողել էպիստեմոլոգիայի և քաղաքական փիլիսոփայության զարգացման վրա: Լայնորեն ճանաչված է որպես Լուսավորչական դարաշրջանի ազդեցիկ մտածողներից մեկը: Լոկի նամակներն ազդեցություն են թողել Վոլտերի և Ռուսսոյի, շոտլանդացի մտածողների և ամերիկյան հեղափոխականների վրա: Լոկի փիլիսոփայության մեջ կարելի է առանձնացնել վեց հիմնական դրույթ; Օգտվելով նշված հղումից՝ ընտրիր երեք դրույթ, կարդալուց հետո հիմնավորիր քեզ դուր եկած հատվածները: Ջոն Լոկ https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/3728

2.Լոկի քաղաքական հայացքները կարդալուց հետո փորձիր զուգահեռներ անցկացնել արդի ժամանակաշրջանի հետ, գրի քո կարծիքը։/գրավոր/
Մարդու բնական վիճակը լիակատար ազատությունն ու հավասարությանն է իր կյանքի և ունեցվածքի տնօրինման պայմաններում։ Դա խաղաղության և բարյացակամության վիճակ է։ Բնության օրենքը ցուցում է խաղաղություն և անվտանգություն։
Քաղաքացիական հասարակության և իրավական ժողովրդավարական պետության տեսաբան է՝ թագավորի և ազնվականության օրենքի առջև հաշվետու լինելու կողմնակից։
Պետությունը ստեղծված է բնական իրավունքների (ազատություն, հավասարություն, ունեցվածք) և օրենքների (խաղաղություն և անվտանգություն) երաշխավորման համար, այն չպետք է ոտնձգություն անի այդ իրավունքների վրա, պետք է այնպես կազմակերպվի, որպեսզի բնական իրավունքները հուսալի կերպով երաշխավորվեն։

3․ Ֆրանսիական լուսավորականներ Շարլ Մոնտեսքյու, Ժան-Ժակ Ռուսո /Էմիլ կամ դաստիարակության մասին/, Մարի Ֆրանսուա Վոլտեր

ա.Գրիր տաս կետից բաղկացած  քո տեսակետը դաստիարակության մասին։

բ. Այս հղումից օգտվելուց հետո ներկայացրու Ժան- Ժակ Ռուսոյի մոտեցումը դաստիարակությանը, արդյոք համապատասխանում է քո պատկերացրած տեսակետին։/հիմնավորիր գրավոր/

4.Շառլ Մոնտեսքյու. ստորև տեղադրված նյութին ծանոթանալուց հետո, 3-5 նախադասությամբ հայտնիր քո տեսակետը/գրավոր:
Մոնտեսքյուի՝ պատմության մասին փիլիսոփայությունը նվազագույնի էր հասցնում անհատների և իրադարձությունների դերը։ “Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին” գրքում “յուրաքանչյուր պատմական իրադարձություն տեղի է ունեցել մի հիմնական շարժման հետևանքով” տեսակետը նա մեկնաբանում էր այսպես. Պատահականությունը չի կառավարում աշխարհը։ Հարցրեք հռոմեացիներին, որոնք ունենում էին իրար հաջորդող հաջողություններ, արդյոք առաջնորդվել են որևէ հստակ պլանով, կամ իրար հաջորդող վայրիվերումներ, որոնք հետևել են մեկը մյուսին։ Յուրաքանչյուր միապետության մեջ գոյություն ունեն ընդհանուր պատճառներ՝ բարոյական և ֆիզիկական, որոնք բարձրացնում, հաստատում կամ այն հավասարեցնում են հողին։ Բոլոր միջադեպերը կառավարվում են այս պատճառներով։ Եվ եթե մի պատերազմում պատահականությունը, որը որոշակի պատճառ է, պետությունը ավերածության է հասցրել, ինչ- որ հիմանական պատճառ կարևոր է դարձրել պետության կործանվելը որևէ պատերազմի պատճառով։ Միով բանիվ՝ հիմնական միտումը առաջանում է այդ բոլոր միջադեպերից։ Հանրապետությունից դեպի կայսրություն անցում կատարելը քննարկելիս նա առաջարկում է այն տեսակետը, որ եթե Կեսարը և Պոմպեոսը չփորձեին զավթել Հանրապետության կառավարումը, ապա մյուսները ավելի կմեծանային իրենց տեղերում։ Պատճառը ոչ թե Կեսարի և Պոմպեոսի ձգտումն է, այլ ընդհանրապես մարդկային ձգտումն է։

5․ Հյուսիսային Ամերիկա-Բենջամին Ֆրանկլին, Թոմաս Ջեֆերսոն:Ներկայացրու առանձին -առանձին , համեմատիր իրենց հայացքները:

6.Լուսավորական շարժումը- ամփոփիր մեկ նախադասությամբ;

Սեպտեմբերի 14-20, առաջադրանք 1, 8-րդ դասարան, 2020-21թթ.

Ներկայացնել միջնադարյան կարևոր իրադարձությունների ժամանակագրությունը:

395 — Հռոմեական կայսրության բաժանումը արևմտյան և արևելյան:

476 — Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում:

486 — Կլովիսը գրավեց հյուսիսային Գալիան:

527-565 — Հուստինիանոս I- ի թագավորություն:

732 — Կառլ Մարտելի հաղթանակը Պուատյեում արաբների նկատմամբ:

800 — Կառլոս Մեծի կայսրության ստեղծում:

843 — Կառլոս Մեծի կայսրության բաժանում Վերդունում:

962 — Սուրբ Հռոմեական կայսրության ստեղծում:

1054 — քրիստոնեական եկեղեցու բաժանումը (պառակտումը) կաթոլիկ և ուղղափառ:

1066 — Նորմանների կողմից Անգլիայի նվաճում:

1073-1085թթ. — Գրիգոր VII պապի գահակալությունը:

1096-1099 — Առաջին խաչակրաց արշավանք:

1147 — 1149 Երկրորդ խաչակրաց արշավանքը

1187- Եղուսաղեմի գրավումը Սահալ ադ Դինի կողմից։

1189-1192 Երրորդ խաչակրաց արշավանքը

1202-1204 — Չորրորդ խաչակրաց արշավանք: 

1337-1453 — Հարյուրամյա պատերազմ:

1347-1350 — Ժանտախտի համաճարակ — Սև մահ:

 1542-1908- Սուրբ ինկվիզիցաի առաջացումը և աշխատանքը  

Հինգերորդ խաչակրաց արշավանքը 1202-1204

1212 — երեխաների խաչակրաց արշավանք: Այն լեգենդը, որ Երուսաղեմը երեխաների կողմից կազատվի մահմեդականների ձեռքերից, հանգեցնում է Ֆրանսիայում և Գերմանիայում կրոնական վեհացման: Շարժումը ղեկավարում են տղաները ՝ Ստեֆան և Նիկոլայ: Երեխաների բազմությունը Ֆրանսիայից և Գերմանիայից ուղևորվում է ծովային նավահանգիստներ, բայց մասամբ մահանում է ճանապարհի դժվարություններից, մասամբ գերեվարվում են ստրուկների կողմից Մուհամմադ ծովահենների կողմից:

Վեցերորդ խաչակրաց արշավանքը 1228-1229

Յոթերորդ խաչակրաց արշավանքը 1248-1254

Միջնադարյան 10 նոր հասկացությունների սահմանում:

Ֆեոդալիզմ(Եևրոպա), Ավատատեր(Հայաստան)

Հայրենաց-Հայրից որդի

Գանձագիր-Գնում

Պարգևական-Տալիս են հող

Ինկվիզիցիա

Խաչակիր արշավներ

Սպարապետ

Ասպետական միաբանություններ

Հերետիկոսություն

Մախասություն- Թիքնահահություն  

Բոնուս՝

Ֆեոդալիզմ

Վասալական երդում

Ներկայացնել, բնութագրել միջնադարյան արքաներից:

Աշոտ Երկաթ
Աշոտ Բ-ն` Հայոց թագավոր Սմբատ Ա-ի ավագ որդին, գահը ժառանգել է 914 թ-ին` հոր եղերական մահից  հետո: Նա դեռևս 910 թ-ից մասնակցել է հոր մղած պաշտպանական մարտերին:
Գահակալելուց հետո մյուս եղբոր՝ Աբասի (հաջորդել է իրեն) հետ արաբներից ազատագրել է Բագրևանդը, Շիրակը, Գուգարքը, Աղստևի հովիտը, և, ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու, գրավել է Տփղիսն (այժմ՝ Թբիլիսի) ու ջախջախել արաբական կայազորը:

Ներկայացնել միջնադարյան մշակութային ներկայացուցիչներից մեկին, ճարտարապետական կոթողներից որևիցե մեկի մասին:

Ռիչարդը Հենրիх II- ի և Ակվիտանացի Ալիենորայի երրորդ որդին էր: Նա ծնվել է 1157 թվականի սեպտեմբերի 8-ին: Լեգենդն ասում է, որ Ռիչարդի կերակրողը փիլիսոփա և աստվածաբան, Ալեքսանդր Նեկամի, մայրն էր, որը ծնվել է արքայազնի հետ նույն օրը: 

Ռիչարդ I- ի անհատականությունը նկատելի է մականուններում։ Բացի հիմնականից, Ռիչարդն ուներ մեկ այլ ՝ ավելի քիչ հայտնի մականուն ՝ «Ռիչարդ Այո և Ոչ», ինչը նշանակում էր, որ հեշտ էր թեքել նրան այս կամ այն ​​ուղղությամբ: Կառլ Մարքսը Ռիչարդին շնորհեց հետևյալ էպիտետը. «Առյուծի սրտով ասպետ և էշի գլուխ»: Սրա տակ ակնհայտորեն թագավորի համառությունն է որոշ հարցերում:  Դրա լավ նկարագրությունը պատմությունն, թե ինչպես Ռիչարդ I- ը դարձավ Ռիչարդ Առյուծասիրտը: Խաչակրաց արշավանքի ժամանակ թագավորը պաշարեց Ակրե քաղաքը: Երկար պաշարումն ավարտվեց քաղաքի հանձնմամբ: Դրանից հետո գերիների փոխանակում պետք է տեղի ունենար: Քառասուներորդ օրը, չսպասելով գերեվարված քրիստոնյաների վերադարձին, Ռիչարդը սուլթան Սալահ ադ-Դինի բանակի առջև սպանեց 2700 գերի Սարացիներին: Մուսուլմանները քրիստոնյա թագավորին պարգեւատրել են «Քարի սիրտ» մականունով: Ավելի ուշ պարզվեց, որ Ռիչարդը ազատ է թողել բոլոր սովորական մարդկանց, ներառյալ երեխաներին ու կանանց: Առյուծը կարող է չափազանց դաժան լինել, բայց երբեք իրեն վատ պահվածք չի ցուցաբերի: Հենց այդ ժամանակ էր, որ Ռիչարդը ստացավ հայտնի մականունը։

Իր տասնամյա կառավարման ընթացքում Ռիչարդ Առյուծասիրտը շուրջ վեց ամիս անցկացրեց Անգլիայում, և նա չգիտեր անգլերեն: Այո, և Անգլիայի ներքին գործերը նրան քիչ էին հետաքրքրում, ավելի ու ավելի էին մտահոգվում ռազմական արշավներով: 1194 թվականի մարտի սկզբին վերադառնալով Անգլիա ՝ Ռիչարդ I- ը սկսեց մեկ այլ պատերազմ: Փողի սուր պակաս կար: Հետևաբար, Ռիչարդը թույլ տվեց ասպետական ​​մրցաշարեր անցկացնել, որոնց մասնակցելու համար մրցակիցները հատուկ վարձատրություն էին վճարում արքայական գանձարան ՝ իրենց տիտղոսին համապատասխան: Թագավորը մահացավ 1199 թվականի մարտի 26-ին ամրոցի պաշարման ժամանակ ստացած վերքի արդյունքում. Նրա պարանոցը ծակած աղեղով պտուտակն առաջացրեց արյան թունավորում: Ռիչարդը մահացավ տաս օր անց իր 77-ամյա մոր գրկում: Չնայած ամեն ինչին ՝ Ռիչարդ I Առյուծասիրտը մնաց ժողովրդի հիշողության մեջ ՝ որպես բարի ու արդար թագավոր:

Ներկայացնել միջնադարում մարդկային ձեռքբերումները:

Եվրոպական գիտությունը միջնադարում ներառում էր միջնադարյան Եվրոպայում բնության, մաթեմատիկայի և բնական փիլիսոփայության ուսումնասիրությունը: Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկումից և հունական լեզվի իմացության անկումից հետո քրիստոնեական Արևմտյան Եվրոպան կտրվեց հին գիտելիքների կարևոր աղբյուրից: Սակայն, վերածնունդի ժամանակ տարածաշրջանը հավաքվեց և կրկին դարձավ գիտական ​​հայտնագործությունների առաջնորդը: Ուշ միջնադարում կրթաթոշակներն ու գիտական ​​հայտնագործությունները հիմք են դրել գիտական ​​հեղափոխության նոր ժամանակներում:

Արիստոտելի աշխատանքների վերագտնումը թույլ տվեց լրիվ զարգացնել քրիստոնեական նոր փիլիսոփայությունն ու սխոլաստիզմի մեթոդը: 1200 թ.-ին կային բավականին ճշգրիտ լատիներեն թարգմանություններ Արիստոտելի, Էվկլիդեսի, Պտղոմեոսի, Արքիմեդեսի և Գալենիայի հիմնական գործերի, այսինքն ՝ բոլոր մտավոր կարևոր հին հեղինակների, բացառությամբ Պլատոնի: Բացի այդ, արաբական և եբրայերեն միջնադարյան շատ կարևոր տեքստեր, ինչպիսիք են Ավիցենայի, Ավերրոեսի և Մայմոնիդի հիմնական գործերը, այժմ հասանելի են լատիներեն: 

Վաղ բյուզանդացի գիտնական Իոան Ֆիլոպոնի աշխատանքը ոգեշնչեց արևմտյան գիտնականներին, ինչպիսիք են Ժան Բուրիդանը, կասկածի տակ դնել Արիստոտելի մեխանիկայի ընդհանուր ընդունված իմաստությունը: Բուրիդանը զարգացրեց թափի տեսությունը, որը քայլ էր դեպի իներցիայի ժամանակակից հայեցակարգ: Բուրիդանը կանխագիտեց Իսահակ Նյուտոնին, երբ նա գրեց՝ «…նետողի ձեռքից դուրս գալուց հետո արկը կտեղափոխվի մետրով տրված իմպուլսի ազդեցության տակ եւ կշարունակի շարժվել այնքան ժամանակ, քանի դեռ Իմպուլսը ավելի ուժեղ է, քան դիմադրությունը, եւ անվերջանալի տեւողություն կունենա, եթե այն չի նվազեցնի եւ փչացնի հակառակ ուժը, որը դիմադրում է նրան, կամ ինչ-որ բան, որը հակում է նրան հակառակ շարժմանը:» 

15-րդ դարում սկսվել է Վերածննդի դարաշրջանի մշակութային շարժումը: Բացի այդ, գրատպության գյուտը մեծ ազդեցություն է ունեցել Եվրոպական հասարակության վրա` տպագիր խոսքի հեշտացված տարածումը ժողովրդավարացրել է ուսուցումը եւ թույլ է տվել ավելի արագ տարածել նոր գաղափարներ:

Սեպտեմբերի 21-27, առաջադրանք 2, 8-րդ դասարան

Դասարանական աշխատանք

Վերհիշիր նախորդ տարվա թեմաներից , հիմնավորիր ինչով է տպավորվել/Հայոց պատմություն 7-րդ դասարան, 15 նախադասությամբ/:

Վերհիշելով նախորդ տարվա անցածը՝ լրացնել բաց թողնված բառերը:

Անդրադառնալով հայ ժողովրդի համար թուրք–պարսկական պատերազմների աղետալի հետևանքներին` XVII դարի եվրոպացի հեղինակ Ժան Շարդենն արձանագրում է, որ «Աշխարհում չկա մի այլ երկիր, ուր տեղի ունեցած լինեին այդքան շատ արյունահեղ ընդհարումներ նա (Հայաստանը) հանդիսացավ ռազմական գործողությունների թատերաբեմ թուրքերի և Պարսիկների մղած վերջին պատերազմներում: Թուրքերը կռվում էին ամբողջ Հայաստանը նվաճելու համար, սակայն բավարարվեցին այն Պարսկաստանը հետ բաժանելով, այդուհանդերձ, նրանք տիրեցին նրա մեծագույն մասին»:

1555 թ. Ամասիայում արևելյան և արևմտյան պետությունների միջև հաշտության պայմանագիր է կնքվում, համաձայն որի` թուրք–պարսկական սահմանագիծն անցնում էր Հայաստանի տարածքով: Հայաստանի արևմտյան մասն անցնում էր Օսմանյան կայսրությանը, իսկ արևելյան` Իրանին:

/արևմտյան, Օսմանյան, , արևելյանը ,Սեֆյան, թուրքեր, պարսիկներ/

Ներկայացնել  ՙՙազատագրական պայքար՚՚, «հեղափոխություն»հասկացությունների բացատրությունը:

XVII դարի երկրորդ կեսը Հայոց պատմության մեջ նշանավորվեց ազգային ազատագրական պայքարով: Հայոց ազատագրական պայքարի ծավալումը ուներ իր ներքին և արտաքին նախադրյալները:Ներքին նախադրյալների մեջ էականը հայոց ինքնագիտակցության մեջ դարեր առաջ կորցրած պետականության վերականգնման զգացումն էր: Ներքին նախադրյալների թվում կարևոր էր այն, որ Հայաստանում դեռևս պահպանվել էին հայկական մի շարք իշխանություններ:

Հեղափոխություն, հիմնաքարային փոփոխություն ուժի կամ կազմակերպչական կառուցվածքների մեջ, որը տեղի է ունենում համեմատաբար կարճ ժամանակահատվածում։ Արիստոտելը բնութագրում է քաղաքական հեղափոխության երկու ձև․

1․ Ամբողջական անցում մի սահմանադրությունից մյուսին,
2․ Գոյություն ունեցող սահմանադրության բարեփոխում

Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի նախադրյալները/ կարդալ էջ 7-10, պատասխանել  հարցերին:

1․ Նրանց մեջ հույսեր արթնացան, քանի որ դրա համար շատ նախադրյալներ կային։

2․ Ազատագրման գործին մասնակցեցին Հայ առաքելական եկեղեցին և հայ ունևորների խավը։

3․ Հայտնի գործիչներից էին՝ Խաչատուր Գաղատացին, մահտեսի Շահմուրատը, Հովհաննես Թութունջին և Գրիգոր Լուսիկենցը։

4․ Հակոբ Դ-ն Էջմիածնում 1677 թ․ գումարեց գաղտնի ժողով։ Մասնակցում էին հոգևոր 12 գործիչներ։ Ժողովը որոշեց դիմել Եվրոպայի օգնությանը։ Կաթողիկոսի գլխավորությամբ 1678 թ․մեկնեց Կոստանդնուպոլիս՝ Եվրոպա անցնելու համար։

5․ Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ։ Գերմանիան այդ ժամանակ հաջողությամբ պայքարում էր Օսմանյան կայսրության դեմ, ուստի կարող էր կարևոր դեր խաղալ Հայաստանի ազատագրման գործում, և այդ իսկ պատճառով, Օրին բանակցեց Հովհան Վիլհելմի հետ։

6․ Անգեղակոթում 1699 թ․ խորհրդակցություն է տեղի ունենում։ Որոշվում է լիազորել Օրուն շարունակելու բանակցությունները։ Վիլհելմին ուղղված նամակում հայ մելիքները խնդրում էին զորք ուղարկել Հայաստան։ Վերադառնալով Եվրոպա՝ Օրին կազմում և Վիլհելմին ներկայացնում Հայաստանի ազատագրության 36 կետից բաղկացած ծրագիրը։

7․ 18-րդ դարի սկզբին Ռուսաստանը գործուն պայքար էր սկսել Բալթիկ, Սև և Կասպից ծովերի առափնյա տարածքներում հաստատվելու համար։ 1701 թ․Օրին Պետրոս 1-ին ցարին է ներկայացնում Ռուսաստանի օգնությամբ Հայաստանն ազատագրելու ծրագիր։

8․ Օրին իր դեսպանախմբով 1708 թ․ ուղևորվում է դեպի Այսրկովկաս և Պարսկաստան։ 1709 թ․ մեկնում է Պարսկաստան և նույն թվականին ետ վերադառնում։

9․ Գանձասարի կաթողիկոսը՝ Եսայի-Հասան Զալալյանը։

Տանը

«Իսրայել Օրին ազատագրական գործիչ»

• Ո՞վ էր Իսրայել Օրին, նրա ծավալած գործունեությունը հայության ազատագրման հարցում, ինչ արդյունքի հասավ:

Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ։Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական  շարժման զարթոնքը: Իսրայել Օրին Սբ Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում (1677 թ.) ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսրայելի հետ 1678 թ-ին մեկնել է Եվրոպա՝ Հայաստանի ազատագրության հարցը ներկայացնելու նպատակով:

• Նրա անցած ուղին ներկայացրու քարտեզագրման միջոցով:

Իսրայել Օրին և հոր՝ Մելիք Իսրայելի հետ 1678 թ-ին մեկնել է Եվրոպա՝ Հայաստանի ազատագրության հարցը ներկայացնելու նպատակով: Կոստանդնուպոլսում է նվաճել Հայաստանը և Օսմանյան կայսրության  թիկունքում ստեղծել անկախ Հայաստան ու Վրաստան: Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել Ավստրիայի Լեոպոլդ I  կայսեր մահացել է կաթողիկոս Հակոբ Դ Ջուղայեցին, և պատվիրակությունը վերադարձել է Հայաստան: Օրին մեկնել է Վենետիկ, 1683 թ-ին՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան), 1688–95 թթ-ին մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին:

• Երևակայական նամակ Իսրայել Օրու անունից:

/Այս տեղեկությունը ձեզ կօգնի ժամանակագրությամբ /թվականներով / քարտեզի վրա նշել նրա անցած ուղին:/

Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական  շարժման զարթոնքը: Իսրայել Օրին Սբ Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում (1677 թ.) ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսրայելի հետ 1678 թ-ին մեկնել է Եվրոպա՝ Հայաստանի ազատագրության հարցը ներկայացնելու նպատակով:Առաքելությունը ձախողվել է. 1680 թ-ին Կոստանդնուպոլսում է նվաճել Հայաստանը և Օսմանյան կայսրության  թիկունքում ստեղծել անկախ Հայաստան ու Վրաստան: Հովհան Վիլհելմն Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի XI-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական կացության մասին: Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել Ավստրիայի Լեոպոլդ I  կայսեր մահացել է կաթողիկոս Հակոբ Դ Ջուղայեցին, և պատվիրակությունը վերադարձել է Հայաստան: Օրին մեկնել է Վենետիկ, 1683 թ-ին՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան), 1688–95 թթ-ին մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին:1695 թ-ին անգլիացիները գերեվարել են նրան, ազատվելուց հետո Հռենոսյան Պֆալցում եղել է Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար: 1698 թ-ին կուրֆյուրստ  Հովհան Վիլհելմին հորդորել աջակցությունը, սակայն փոխարենն ստացել է Տոսկանիայի Կոզմաս III դքսի համաձայնությունը` 1699 թ-ին ուղևորվել է Հայաստան: Նույն թվականի ապրիլին նրան հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ), Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ, գումարել գաղտնի խորհրդաժողով: Ժողովում կազմված գրություններով` ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին, և կնքված մաքուր թղթերով Մինաս վարդապետ Տիգրանյանցի հետ 1699 թ-ի սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ:

Այդուհանդերձ, Արևմուտքից հուսախաբ, Իսրայել Օրին թուրք-պարսկական լծից Հայաստանի ազատագրության ծրագիրը կապել է Ռուսաստանի հետ: Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեական սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի  Արչիլ II թագավորի, հետագայում՝ նաև այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ: Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701 թ-ի հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է Իսրայել Օրուն և Մինաս վարդապետին: 1703 թ-ին Իսրայել Օրու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսական կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը: Ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել Իսրայել Օրու ծրագրած Պարսկաստան մեկնելու առաքելությանը:  1704 թ-ին Օրին գնացել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706 թ-ին Պետրոս Մեծից ստանալով նույնանման նամակ ու գնդապետի կոչում, որպես առաքելության ղեկավար, 1708 թ-ի սկզբին մեկնել է Պարսկաստան: Իսրայել Օրին 1709 թ-ին հանդիպել է շահին, այնուհետև վերադարձել է Այսրկովկաս. ձգտել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ ստեղծել ազատագրական պայքարի միասնական ճակատ, կազմավորել հայկական ընդհանուր զորաբանակ: Ռուսաստան վերադառնալիս Օրուն է միացել նաև Եսայի Հասան-Ջալալյանը: Սակայն Իսրայել Օրին Աստրախանում հանկարծամահ է եղել, իսկ Եսայի Հասան-Ջալալյանը վերադարձել է Արցախ:

https://www.youtube.com/watch?v=n9cqGh5AWLg Իսրայել Օրի

Առաջադրանք 2

Դասարանական աշխատանք

Պատրաստվում ենք քննարկման

Բաժանվում ենք երկու խմբի, յուրաքանչյուր խումբ հիմնավորում է իր պատասխանը:

Ձեր կարծիքով՝ հայ գործիչները Հայաստանի ազատագրության հարցը պետք է կապեին Եվրոպայի՞, թե՞ Ռուսաստանի հետ:

Տանը

Մեկ խմբի տեսանկյունից պատասխանի հիմնավորում/մեկ էջի սահմանում/:

Նյութերի աղբյուրը Հայոց Պատմություն 8-րդ դասագիրք։